مهره های ستون فقرات در بدن ما به منزله بارکشی کم تحرک و بی سروصداست که اطلاع زیادی راجع به مهره های ستون فقرات نداریم و اهمیتی نیز به مهره های ستون فقرات نمی دهیم و نیز ساختار و چگونگی کار کرد مهره های ستون فقرات را در نظر نمی آوریم. زمانی که به درمانگر خود گوش فرا می دهید و او ساختار آناتومی پشت شما را توضیح می دهد، همانند این است که از کهکشانهای دوردست و موضوعی عجیب و غریب سخن می گوید. واژه ها ناآشنایند، چرا که پزشک از واژه های تخصصی استفاده می کند و این واژه ها برای افراد عادی غیرملموس هستند. شاید آناتومی بدن را آنقدر پیچیده می دانید که شنیدن آن برایتان کسالت آور باشد. در مقابل، دانشمندان اغلب به ستایش آناتومی بدن انسان می پردازند و ماهم به عنوان متخصص با آنان موافق بوده و شما را نیز به شناخت آن ترغیب می کنیم. این مطلب به شما کمک خواهدکرد تا به توصیه های پزشک خود بیشتر توجه کنید و همکاری بهتری با او داشته باشید. چرا که ما معتقدیم یک بیمار آگاه، همکار مناسبی برای درمانگر خود است. از طول دوره درمان کاسته و روند بهبودی را تسریع می کند. پس اجازه دهید بحث خود را پیرامون پشت، اجزای آن، نخاع، مهره های ستون فقرات ، عضلات و لیگامان های آن شروع کنیم.
تقسیم بندی مهره های ستون فقرات
برای آسانی موضوع؛ متخصصان، مهره های ستون فقرات را به پنج بخش تقسیم می کنند:
1 – ناحیه گردنی ؛ ناحیه گردنی مهره های ستون فقرات از 7 مهره تشکیل می شود. این بخش به ویژه محل اتصال بین اولین و دومین مهره گردنی، بسیار متحرک و دارای انعطاف زیاد است؛ به طوریکه شما می توانید سر خود را به سمت عقب و جلو و به طرفین حرکت دهید و یاآن را بچرخانید.
2 – ناحیه پشتی ؛ این قسمت که بخش پشتی یعنی مهره های ستون فقرات را تشکیل میدهد شامل 12 مهره است. این مهره ها سنگین تر و بزرگتر از ناحیه گردنی هستند و دلیل آن این است که هر مهره این ناحیه نه تنها از دو طرف به دو دنده متصل هستند، بلکه به تعداد زیادی از عضلات نیز وصل می شوند و عضلات به بخشی محکم، برای اتصال به مهره ها نیازمند هستند. این مهره ها در روند تکامل، به دلیل تحمل وزن و فشار ناشی از انقباضات عضلانی، بزرگتر و قوی تر شده اند. وقتی شما کار سنگینی را به کمک بازوها، شانه ها و کمر خود، انجام می دهید، فشار زیادی به این مهره ها وارد می شود. از طرف دیگر از آنجا که این مهره ها به دنده های قفسه سینه متصل می شوند و دنده ها به نوبه خود در جلو به جناغ سینه اتصال دارند، تنها حرکتی جزئی در این ناحیه از ستون فقرات به وجود می آید. در حقیقت قفسه سینه، حرکتِ مهره های ناحیه پشتی را محدود می کند. ضمناً زائده های شوکی این مهره ها بلندتر از مهره های کمری است و این مسئله هم محدودیت حرکتی را بیشتر می کند.
3 – ناحیه کمری ؛ بخش کمری از پنج مهره تشکیل می شود و مانند ناحیه گردنی دارای انعطاف و حرکت زیاد است و باعث انواع حرکت در مهره های ستون فقرات می شود به طوری که تمام حرکات مهره های ستون فقرات مثل ایستادن، خم شدن به جلو و طرفین، با کمک این مهره ها انجام می شود. از آنجا که این مهره ها، وزن تنه را تحمل می کنند، بزرگتر و قوی تر از مهره های پشتی و گردن هستند. بسیاری از عضلاتی که کمر و پاها را حرکت می دهند به این مهره ها متصل هستند از این رو بسیاری از دردهای ستون فقرات از این ناحیه سرچشمه می گیرند.
4 – ناحیه خاجی ؛ استخوان خاجی از پنج مهره به هم جوش خورده تشکیل شده است و در پایین مهره های ستون فقرات تکه استخوانی مثلثی شکل پدید می اورد. این استخوان از دو طرف به دو استخوان خاصره متصل شده است و با هم لگن خاصره را می سازند. لگن در جای خود حفره ای مناسب برای حفاظت از رحم و مثانه بوجود می آورد.
5 – دنبالچه ؛ پایین ترین قسمت مهره های ستون فقرات ، استخوان دنبالچه است که از سه یا چهار مهره به هم جوش خورده و کوچک تشکیل می شود. در واقع دنبالچه در دیگر حیوانات به صورت دم به عنوان یک عضو انجام وظیفه می کند ولی در انسان نقطه اتصال برای برخی از عضلات است. این بخش به ندرت دچار صدمه می شود مگر اینکه فرد با باسن روی زمین بیافتد که در این صورت مزمن شده و با وجود نشکستن، بازهم برای مدت ها محل آن دردناک خواهدبود.
مهره کمر
مهره های کمر بیضی شکل هستند. این مهره ها وزن نیمه بالایی بدن را تحمل کرده، نخاع را در میان خود جای داده و حفاظت می کنند. زوائد شوکی مهره های کمر کوتاه تر از دیگر مهره ها است و حرکت را در این گروه آسان تر می کند.
بنابراین مهره ها دارای سه نوع وظیفه هستند ؛
1 ) حرکت 2)تحمل وزن بدن 3)حفاظت از نخاع .
بین هر جفت از مهره ها روزنه هایی است که اعصاب منشعب از نخاع به بیرون هدایت می شوند.
دیسک کمر
دیسک کمر ساختار بسیار محکم و در عین حال انعطاف پذیری دارند و به عنوان ضربه گیر بین دو مهره عمل میکنند. در واقع دیسک ها ضربه گیرهایی هستند که وقتی نیرویی به ستون فقرات وارد می شود، به هم فشرده شده و مجدداً به حالت اولیه خود بازمی گردند و ستون فقرات را در مقابل فشارها حفاظت می کنند. هر دیسک دارای مرکزی ژل مانند است که به وسیله ساختار سخت آن حفاظت می شود. مجموعاً دیسک ها یک سوم طول کلی ستون فقرات را تشکیل میدهند و قابلیت جذب آب را دارند. بنابراین در هنگام شب شما کمی قد می کشید و با خارج شدن آب از این دیسک ها به طول معمولی خود برمی گردید. بزرگ شدن دیسک ها در حالت بی وزنینمود بیشتری دارد. به طوریکه در طی یک سفرفضایی، فضانوردان تا 5 سانتی متر بلندتر می شوند، همین مسئله باعث کمردرد آنها می گردد. از آنجا که سفرهای فضایی تقریباً برای اکثر مردم غیرممکن است، نباید نگران کمردرد ناشی از آن باشیم. به علت دارا بودن مرکز ژل مانند و ساختار نرم و مقدار آب جمع شده در آنها، دیسک ها به عنوان هیدرولیکی مؤثر عمل می کنند و فشار وارد بر ستون فقرات را به اطراف پخش می کنند. بخش های بیرونی دیسک در پشت و طرفین ضعیف هستند و اگر به نحوی دچار پارگی شوند متورم شده و اگر این تورم به یکی از اعصاب ستون فقرات فشار آورد باعث دردناک شدن آن ناحیه می شود. علت شایع اکثر کمردردها بر خلاف نظر عموم، عوارض ناشی از دیسک کمر نیست؛ چرا که دردهای ناشی از دیسک کمر؛ تنها 5 تا 7 درصد از همه ی کمردردها را شامل می شود.